…jeśli podejrzewamy u siebie ADHD powinniśmy iść do lekarza, który może od razu postawić diagnozę lub zlecić badania psychologiczne, które ocenią poziom ewentualnych zaburzeń uwagi…
- Katarzyna Ciszewska-Czarnecka – lekarz specjalista psychiatrii,
- Agnieszka Piątek – psycholog kliniczny.
Agnieszka Piątek: Mam wrażenie, że obecnie coraz więcej dorosłych osób chciałoby lepiej zrozumieć swoje trudności i szuka pomocy specjalistów. Jakie masz doświadczenia w tym względzie?
Katarzyna Ciszewska-Czarnecka: Zgadzam się z tym. Do psychologa lub lekarza psychiatry zgłaszają się często właśnie osoby dorosłe, które podejrzewają u siebie ADHD, ale nigdy wcześniej nie miały postawionej takiej diagnozy. Bardzo ważne jest prześledzenie wcześniejszego funkcjonowania pacjenta, szczególnie w wieku szkolnym. Dla postawienia diagnozy objawy powinny występować przed 12 rokiem życia.
Agnieszka Piątek: Diagnoza ADHD jest diagnozą lekarską. Jakie objawy są kluczowe dla postawienia takiego rozpoznania przez lekarza psychiatrę?
Katarzyna Ciszewska-Czarnecka: Zaburzenia uwagi można stwierdzić, kiedy osoby ich doświadczające:
- nie są w stanie skupić się na szczegółach, są niestaranne przy wykonywaniu zadań, często popełniają błędy,
- mają trudności z utrzymaniem uwagi na rozmowie, w trakcie czytania, czy w trakcie wykładów/lekcji w szkole,
- często sprawiają wrażenie, jakby nie słuchały tego, co się do nich mówi, jakby były nie były „obecne myślami” w trakcie rozmowy,
- nie w pełni stosują się do instrukcji i nie kończą zadań, np.: nie kończą obowiązków szkolnych, służbowych,
- mają trudności z organizowaniem zadań i aktywności, utrzymaniem porządku, często są chaotyczne w działaniu, zdezorganizowane w pracy, maja trudności z zarządzaniem czasem, nie dotrzymują terminów,
- niechętnie angażują się lub wręcz unikają zadań czasochłonnych, wymagających dużego wysiłku umysłowego np. pisanie sprawozdań, wypełnianie formularzy,
- gubią ważne przedmioty, np.: klucze, telefony, książki, przybory szkolne,
- łatwo rozpraszają się pod wpływem bodźców zewnętrznych,
- zapominają o codziennych sprawach np. terminach spotkań, opłatach, zobowiązaniach urzędowych.
Agnieszka Piątek: Skupiłyśmy się na uwadze, ponieważ to jej zaburzenia najczęściej dominują u dorosłych z ADHD, ale nie możemy zapominać o objawach związanych z nadaktywnością. Osoby, które mają objawy z tej grupy:
- wykonują niespokojne ruchy rękami, nogami,
- wstają z miejsca, opuszczają miejsce w sytuacjach wymagających pozostania na nim,
- czasami doświadczają jedynie nasilonego poczucia niepokoju bez tak wyraźnie zaznaczonych objawów. Osoby takie często pozostają w ruchu, mają trudności z uczestniczeniem w spokojnych aktywnościach,
- są niezdolne do pozostawania w bezruchu przez dłuższy czas,
- w trakcie rozmowy udzielają odpowiedzi, zanim zostanie sformułowane pytanie,
- nie oczekują na swoją kolej, wtrącają się do rozmów i zajęć innych osób.
Katarzyna Ciszewska-Czarnecka: Wszyscy w różnych okresach swojego życia doświadczamy opisanych objawów, a przecież nie wszyscy mamy ADHD. Po pierwsze nie mogą być to pojedyncze, izolowane objawy, muszą rozpocząć się już w dzieciństwie i muszą występować w różnych aspektach życia – nie „tylko w pracy” albo „tylko w domu”. Objawy te muszą w wyraźnym stopniu pogarszać jakość funkcjonowania rodzinnego, społecznego, zawodowego lub szkolnego. I jeszcze bardzo ważny aspekt: objawy te nie mogą być wyjaśnione występowaniem innych zaburzeń lub chorób psychicznych.
Agnieszka Piątek: Innymi słowy, jeśli podejrzewamy u siebie ADHD powinniśmy iść do lekarza, który może od razu postawić diagnozę lub zlecić badania psychologiczne, które ocenią poziom ewentualnych zaburzeń uwagi. Jeśli natomiast już wiemy, że mamy ADHD – co wtedy?
Katarzyna Ciszewska-Czarnecka: Wtedy dużo zależy od nasilenia objawów i od tego, w jakim środowisku żyje i pracuje osoba z ADHD. Jeśli objawy są dokuczliwe, ale ich wpływ na funkcjonowanie codzienne i zawodowe nie jest znaczący, skuteczna jest psychoterapia. W przypadku dużego nasilenia objawów, oprócz psychoterapii można zastosować farmakoterapię – tutaj leczenie każdorazowo dobiera lekarz. Lekarz psychiatra prowadzi także wnikliwą diagnozę różnicową, gdyż deficyty uwagi lub niepokój mogą towarzyszyć również innym zaburzeniom lub mieć inną przyczynę niż ADHD.